KIDEM TAZMİNATI NEDİR?
Kıdem tazminatı, işçinin kanunda belirtilen en az çalışma süresini doldurması ve iş sözleşmesinin yine kanunda belirtilen sebeplerden biriyle sona ermesi durumunda işverence işçiye ödenmesi gereken parasal tutardır.
KIDEM TAZMİNATINA HAK KAZANMA ŞARTLARI NELERDİR?
1. İşçinin en az 1 yıllık kıdeminin bulunması
İşçinin tazminata hak kazanabilmesi için ilk koşulumuz 1 yıllık kıdeminin bulunmasıdır. 1 yıllık süre dolmadan iş sözleşmesi hangi şekilde sona ererse ersin işçi kıdem tazminatına hak kazanamaz.
2. İş sözleşmesinin belirli nedenlerle sona ermesi
En az 1 yıllık kıdemi olan işçinin iş sözleşmesinin son bulması kıdem tazminatı alabilmesi için yeterli değildir. İş sözleşmesinin aşağıda sayılan nedenlerden biri ile sona ermiş olması gerekmektedir:
a) İşveren tarafından işçinin ahlak ve iyiniyet kurallarına aykırı davranışı nedeni (İş Kanunu m. 25/2) dışında bir nedenle iş sözleşmesini feshetmesi,
b) İşçi tarafından iş sözleşmesinin haklı nedenle feshi (İş Kanunu m. 24),
c) Muvazzaf askerlik nedeniyle fesih,
d) Yaşlılık aylığı (emekli maaşı) ya da toptan ödeme alma amacıyla fesih,
e) Kadın işçinin evlenmesi nedeniyle evlenme tarihini izleyen 1 yıl içinde yapmış olduğu fesih,
f) İşçinin ölümü. (Bu hâlde kıdem tazminatı yasal mirasçılarına ödenir.)
KIDEM TAZMİNATI HESAPLANMASI
1475 sayılı İş Kanunu‘nun 14. maddesi uyarınca, kıdem tazminatı her 1 yıl için 30 günlük giydirilmiş ücret tutarındadır. Bir diğer deyişle, kıdem tazminatı, brüt ücret üzerinden işçiye sağlanan haklar da eklenerek (giydirilerek) hesaplanır. Yani işçinin almış olduğu brüt ücrete işçiye sağlanmış olan para veya para ile ölçülebilen sözleşme ve kanundan doğan diğer menfaatler de eklenir. Para ile ölçülebilen menfaatlere servis (yol), yemek, gıda yardımı gibi düzenli olarak sağlanan haklar örnek verilebilir. Her ay ödenen prim ödemelerinin doğrudan kıdem tazminatına yansıtılacağı şüphesizdir. Ancak satış primi gibi aydan aya değişiklik gösteren haklarda son 12 ayın aylık ortalaması alınacak, bu tutar tazminata esas giydirilmiş ücrete ilave edilecektir.
Kısaca özetlemek gerekirse, işçinin son brüt ücretine, yukarıda bahsettiğimiz nitelikteki yan ödemeler de ilave edilerek işçinin son brüt giydirilmiş ücreti bulunur. Bulunan bu ücretten damga vergisi kesilir. Ortaya çıkan son rakam tazminatın hesabında dikkate alınacak olan ve işçiye çalıştığı her bir yıl için ödenmesi gereken tutarı ifade eder.
Tazminatın hesaplanmasında dikkate alınmak üzere hesap edilen tutara ilişkin yasa koyucu tarafından bir sınır getirilmiştir. Bu sınıra “kıdem tazminatı tavanı” denilmektedir. 1475 sayılı Kanun’un 14. maddesinin 13. fıkrasında hüküm altına alınan bu sınır yıllık miktarı en yüksek devlet memuruna ödenecek olan bir hizmet yılına ait azami emeklilik ikramiyesi kadardır. Bu sınırın aşılması halinde işçiye tazminat hesabında söz konusu emekli ikramiyesi tutarı dikkate alınır. 2021 yılı ilk dönemi (1.1.2021 – 30.06.2021) için kıdem tazminatı tavanı 7.638,96 TL’dir.
Örnek bir hesaplama yapacak olursak:
Soru: İşçinin fesih anında 2 yıl, 6 ay, 15 gün kıdemi vardır. İşçinin en son brüt ücreti 7.200 TL’dir. İşçiye her ay 300 TL gıda ve yakacak yardımı yapılmaktadır. İşçilere işe gidip gelmesi için ücretsiz olarak servis sağlanmış ve öğle yemekleri işyerinde yapılmakta ve ücretsiz olarak verilmektedir. Ayrıca işçilere her gün işyerinde iş için kullanılmak üzere yelek, baret ve eldiven verilmektedir. Bu durumda işverenin işçiye ödemesi gereken kıdem tazminatı kaç Türk lirasıdır?
Cevap: Öncelikle tazminat hesabında dikkate alınacak tutarı (giydirilmiş brüt ücret) hesaplıyoruz. Giydirilmiş brüt ücret=brüt ücret+işçiye sağlanan para veya para ile ölçülebilen diğer menfaatlerdir. O halde işçinin 5.200 TL brüt ücretine 300 TL gıda yardımını ve düzenli bir şekilde sağlanan para ile ölçülebilen menfaatler olan servis ve yemek ücretini ekliyoruz. İşyerinin bulunduğu yere göre değişiklik göstermekle birlikte servise ortalama 200 TL, yemeğe 300 TL diyecek olursak işçinin giydirilmiş ücreti 5.200+300+200+300=6.000 TL olarak bulunacaktır. Söz konusu tutar kıdem tazminatı tavanının altında olduğundan bu tutar esas alınacaktır. (Bu tutar üzerinden binde 7,59 damga vergisi kesilecektir.)
Kıdem tazminatı çalışılan her bir yıl için bulduğumuz bu tutar kadardır. O halde işçinin 2 yıl, 6 ay, 15 gün kıdemi olduğuna göre
-2 yıllık çalışma için 2×6.000= 12.000 TL
-6 aylık çalışma için 6.000/12*6= 3.000 TL
-15 günlük çalışma için 6.000/365*15= 1.500 TL ~
TOPLAM = 12.000+3.000+1.500 = 16.500 TL kıdem tazminatı ödemesi yapılacaktır.
Kıdem tazminatı hesaplama robotu için tıklayınız.